J 3, 14-21
Jezus powiedział do Nikodema: „Jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak potrzeba, by wywyższono Syna Człowieczego, aby każdy, kto w Niego wierzy, miał życie wieczne.
Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne.
Albowiem Bóg nie posłał swego Syna na świat po to, aby świat potępił, ale po to, by świat został przez Niego zbawiony.
Kto wierzy w Niego, nie podlega potępieniu; a kto nie wierzy, już został potępiony, bo nie uwierzył w imię Jednorodzonego Syna Bożego.
A sąd polega na tym, że światło przyszło na świat, lecz ludzie bardziej umiłowali ciemność aniżeli światło: bo złe były ich uczynki.
Każdy bowiem, kto się dopuszcza nieprawości, nienawidzi światła i nie zbliża się do światła, aby nie potępiono jego uczynków. Kto spełnia wymagania prawdy, zbliża się do światła, aby się okazało, że jego uczynki są dokonane w Bogu”.
Komentarz
Pierwsza z trzech wypowiedzi na temat Syna Człowieczego odnosi się do wywyższenia Jezusa. Słowo wywyższyć to kolejna gra słów (J 3, 3-4): Jezus powraca do nieba przez krzyż, „wywyższony” jak wąż na pustyni, który przyniósł uzdrowienie Izraelitom (Lb 21,4-9).
Aluzja do Lb 21,9-11 może być typologią stworzoną w Kościele Janowym. Mdr 16, 6-7 przez wydarzenie to rozumie zwrócenie się Izraela ku Torze i Bogu jako Zbawicielu. Janowy związek między wiarą a posiadaniem życia wiecznego pojawi się w opowiadaniu w wersecie 15.
Czasy użyte w greckim oryginale wskazują następujące znaczenie: „Oto jak Bóg umiłował świat – dał swojego Syna”. Określenie „Syna swego Jednorodzonego” znaczy też „szczególnego, umiłowanego”; było ono często stosowane w literaturze żydowskiej w odniesieniu do Izaaka, by podkreślić ogrom ofiary Abrahama gotowego poświęcić jedynego syna.
Życie wieczne to dosłownie „życie w przyszłym świecie”. Użyty przez Jana czas teraźniejszy („ma życie wieczne”) wskazuje na to, że człowiek, który zaufał Jezusowi już teraz w jakiś sposób zaczął doświadczać nowego życia.
Mimo pojawiających się w starożytnej literaturze żydowskiej wzmianek o Bożej miłości w stosunku do ludzkości oraz podkreślania szczególnej Bożej miłości do Izraela, nic nie może się równać z tą ofiarą.
Stary Testament podkreśla również bezmiar miłości Bożej (zobacz: Wj 34, 6-7; Pwt 7, 7-8; Sdz 10, 16; Iz 63, 9; Oz 11, 1-4.8-11; por. Iz 16, 11; Jr 48, 36).
Teksty starożytne (szczególnie Zwoje znad Morza Martwego) często przeciwstawiały światłość ciemności (jako dobro i zło), podobnie jak to czyni tutaj Jan. Każdy zrozumiałby myśl Janową. Tworzenie ram dla narracji przez rozpoczynanie i kończenie w tym samym punkcie (J 3.2) było środkiem literackim stosowanym w starożytności.
Ewangelista przerywa opowiadanie mową o posłaniu Syna, który ma przynieść życie światu. W Janowej teologii eschatologia dokonana jest wyraźnie związana z wiarą w Syna, uniknięciem sądu i posiadaniem życia wiecznego (por. J 12, 46-48). Niektórzy egzegeci wskazywali, że w tekście można się też dopatrzyć starotestamentowej typologii.
Oprócz prologu Janowego (J 1, 14.18) tylko w tych wersetach czytamy o Synu jako monogenēs, Jednorodzonym.
Być może nawiązuje się w nich do Izaaka jako „jedynego syna”, którego Abraham miłował, lecz gotów był złożyć go w ofierze. Chociaż Czwarta Ewangelia nie koncentruje się na śmierci Jezusa jako ofierze, wyrażenie „(Bóg) Syna swego Jednorodzonego dał” (w. 16) może być rozumiane jako aluzja do wydania Jezusa na śmierć (por. Ga 1, 4; 2, 20; Rz 8, 32).
„Kto spełnia wymagania prawdy, zbliża się do światła”: za pomocą etycznego dualizmu światła i ciemności autor wyjaśnia, dlaczego ludzie odrzucają zbawienie przygotowane przez Boga.
W zwojach znad Morza Martwego wyrażenie „spełniać wymagania prawdy” jest idiomem oznaczającym sprawiedliwe postępowanie. Otwartość na prawdę jest więc elementem sprawiedliwości człowieka.
We fragmencie, pojawiającym się w kontekście nauczania o oczyszczeniu przez Ducha, czytamy: „Jeśli dziedzictwem człowieka jest prawda i sprawiedliwość, nienawidzi on zła; jeśli jednak jego dziedzictwem jest nieprawość, przynosi on zgorszenie prawdzie” (1QS 4,24).
